Strefa Wiedzy

Cukrzyca to choroba metaboliczna charakteryzującą się podwyższonym stężeniem glukozy we krwi, które jest wynikiem upośledzonego działania lub wydzielania insuliny. Jest to zespół zaburzeń metabolicznych, które prowadzą do nieprawidłowej czynności wielu narządów i układów ludzkiego organizmu np. oczu, serca, nerek. Obecnie wiadomo, że jednym z czynników ryzyka cukrzycy jest nieodpowiednia dieta. Prawdopodobnie, wielu przypadkom tej choroby można by było zapobiec lub spowolnić jej rozwój jeśli odpowiednio wcześnie wprowadzone by były odpowiednie nawyki żywieniowe.  Dieta jaką należy stosować w cukrzycy oparta jest przede wszystkim na wartości indeksu glikemicznego i ładunku glikemicznego produktów spożywczych. Dostosowując dietę do poziomu glikemii osoby z cukrzycą typu I , warto również korzystać z wymienników węglowodanowych. Aby lepiej zrozumieć jakie produkty należy wybierać dobrze jest wiedzieć co to jest indeks czy ładunek glikemiczny czy wymienniki węglowodanowe i gdzie tych wartości szukać. Otóż indeks glikemiczny to wartość pola powierzchni pod krzywą stężenia glukozy we krwi po 2 godzinach od spożycia określonego produktu zawierającego 50 g przyswajalnych cukrów, którą należy odnieść do wartości pola powierzchni krzywej powstałej po spożyciu 50 gramów czystej glukozy. Inaczej mówiąc jest to parametr umożliwiający klasyfikację produktów spożywczych pod względem ich wpływu na po posiłkowe stężenie glukozy we krwi. W praktycznym ujęciu znajomość indeksu glikemicznego umożliwia komponowanie codziennego jadłospisu tak, by zapobiec dużym wahaniom cukru we krwi. Indeks glikemiczny określa się w skali od 0 do 100. Glukoza jest wzorcem dla wszystkich produktów (IG 100).Trzeba pamiętać, że IG odnosi się do poszczególnych produktów , a nie do całego posiłku oraz, że  nie charakteryzuje on kaloryczności produktu, co stanowi jego poważne ograniczenie i musi być uwzględnione w przygotowywaniu posiłków. Produkty spożywcze sklasyfikowane pod względem wartości indeksu glikemicznego dzielimy na:

• do 50 - niski Indeks glikemiczny
• 50-70 - średni Indeks glikemiczny
• powyżej 70 - wysoki Indeks glikemiczny .

Osoba chora na cukrzycę( cukrzyk, diabetyk)powinna wybierać produkty o średnim i niskim Indeksie glikemicznym. Jak zatem go sprawdzić w produktach spożywczych ? Najłatwiej zrobić to korzystając z gotowego przewodnika jakim jest tabela indeksu glikemicznego produktów spożywczych.  Taką tabelę można dostać w od lekarza diabetologa, podczas konsultacji u dietetyka czy nawet odszukać w Internecie( warto korzystać z wiarygodnych stron). Ładunek glikemiczny natomiast to wskaźnik, który określa w jaki sposób dany posiłek wpłynie na glikemię po posiłkową.

Jak obliczyć Ładunek glikemiczny?

Węglowodany (g) produktu mnożymy przez IG produktu i następnie dzielimy przez 100. Podobnie jak w przypadku IG produkty sklasyfikowane pod względem ładunku glikemicznnego dzielimy na

• poniżej 10 - niski ŁG
• 11-19 - średni ŁG
• powyżej 20 - wysoki ŁG

I podobnie jak w przypadki IG każdy cukrzyk powinien wybierać produkty z niskim lub średnim ŁG.

Jakimi zasadami diety powinna się kierować osoba chora na cukrzycę:

1. Kontrolować kaloryczność diety – wartość energetyczna diety powinna być dostosowana indywidualnie przez dietetyka. Jeżeli występuje nadwaga lub otyłość, konieczne jest dążenie do uzyskania prawidłowej masy ciała – taka zmiana korzystnie wpłynie na zdrowie cukrzyka oraz ułatwi kontrolowanie glikemii.
2. Główne źródło węglowodanów powinny stanowić pełnoziarniste produkty zbożowe, zwłaszcza o niskim IG. Takie produkty są dobrym źródłem błonnika pokarmowego, który korzystnie wpływa na kontrolowanie glikemii.
3. Należy jeść regularnie i częściej, ale mniejsze i urozmaicone posiłki.
4. Należy zwiększyć spożycie warzyw, które są dobrym źródłem błonnika pokarmowego i składników o działaniu antyoksydacyjnym. Szczególną uwagę zwróć na warzywa w postaci surowej. W codziennej diecie powinny się znaleźć minimum 4 porcje warzyw (1 porcja to np. 1 średni pomidor, 1/2 dużej papryki lub 1 szklanka warzyw liściastych). Warzywa powinny być w każdym z trzech głównych posiłków.
5. Po owoce należy sięgać rzadziej niż po warzywa, ze względu na naturalną zawartość cukrów prostych (m.in. fruktozy). Należy wybierać te, które mają niski IG, np. owoce jagodowe, ale z nich nie rezygnować . Jedna porcja owoców to np. 1 średnie jabłko, lub 1 niepełna szklanka borówek.
6. Należy codziennie spożywać 2 porcje naturalnych produktów mlecznych, najlepiej fermentowanych, które są dobrym źródłem białka i wapnia (1 porcja to np. 1 kubek jogurtu). Zwróć uwagę, aby nie zawierały dodatków w postaci np. słodkich musów owocowych czy czekolady.
7. Warto ograniczyć spożycie mięsa, szczególnie czerwonego. Wybierać inne źródła białka – 1-2 razy w tygodniu mięso zamień na nasiona roślin strączkowych, 2 razy w tygodniu na ryby.
8. Trzeba pamiętaj o odpowiednich technikach kulinarnych. Wskazane jest gotowanie, gotowanie na parze, duszenie bez wcześniejszego obsmażania, pieczenie w folii lub rękawie termicznym.
9. Należy ograniczyć spożycie tłuszczów zwierzęcych i soli, a słodycze i alkohol najlepiej wykluczyć.
10. Konieczne jest wypijanie przynajmniej 1,5-2 l płynów dziennie, najlepiej w postaci wody.

Znamy zasady, zatem co można jeść przy cukrzycy?

Do produktów zalecanych w leczeniu żywieniowym cukrzycy należą :

• Produkty zbożowe: Chleb żytni, graham, razowy, ryż brązowy, kasze gruboziarniste, np. gryczana, pęczak, makaron pełnoziarnisty, makaron z mąki durum (semolina).
• Produkty mleczne: naturalne , fermentowane np. kefir, jogurt, maślanka, ser twarogowy chudy, naturalne chude serki homogenizowane, mleko < 2% tłuszczu.
• Mięso, drób, wędliny, ryby, jaja: Chude mięso z kurczaka, indyka (piersi), cielęcina, młoda wołowina, królik, ryby, chude wędliny, polędwica, wędliny drobiowe, jaja.
• Tłuszcze: Oleje (np. rzepakowy, słonecznikowy, sojowy, lniany, z pestek winogron), oliwa z oliwek, margaryny miękkie wysokogatunkowe.
• Warzywa: Wszystkie świeże i mrożone – nierozgotowane.
• Owoce: Świeże i mrożone, nieprzejrzałe owoce (banany, winogrona, owoce suszone i dżemy niskosłodzone w ograniczonej ilości).
• Zupy: Wywary warzywne, chude wywary mięsne, zaprawiane chudym mlekiem lub jogurtem naturalnym
• Desery: Kisiele, galaretki, budynie na chudym mleku, sorbety, sałatki owocowe.
• Napoje: Woda mineralna, herbata i kawa bez cukru, kawa zbożowa, soki z warzyw (soki owocowe sporadycznie, w ograniczonych ilościach).
• Przyprawy: Pieprz, zioła, przyprawy korzenne, musztarda.

A czego nie wolno jeść przy cukrzycy?

• Produkty zbożowe: Chleb pszenny, chleb na miodzie i wypieki z dodatkiem cukru, bułki pszenne, maślane, biszkopty z cukrem, drożdżówki, ciasta kruche, kluski francuskie, biszkoptowe na jajach, groszek ptysiowy, makaron pszenny z mąki oczyszczonej, ryż biały
• Produkty mleczne: Mleko i przetwory > 2% tłuszczu, napoje mleczne słodzone cukrem, miodem, dżemem, z dużą ilością owoców, tłuste sery podpuszczkowe (żółte, pleśniowe, topione), ser twarogowy tłusty
• Mięso, drób, wędliny, ryby, jaja: Mięsa tłuste, np. baranina, wieprzowina, wołowina, konina, podroby, gęsi, kaczki, tłuste części kurczaka (udka, skrzydełka), tłuste wędliny, np. kaszanka, parówki, konserwy mięsne, pasztetowa, salceson, pasztety.
• Tłuszcze: Smalec, słonina, boczek, łój, margaryny twarde, olej kokosowy, masło, śmietany.
• Warzywa: Sałatki i surówki tłuste, z dodatkiem dużej ilości śmietany, majonezu, cukru, frytki, ziemniaki smażone na maśle, smalcu lub margarynie.
• Owoce: Owoce w syropach, kompoty z cukrem, galaretki ze śmietaną, owoce kandyzowane, dżemy wysokosłodzone.
• Zupy: Esencjonalne wywary na tłustych mięsach, kościach, zagęszczone zasmażkami, zaprawiane śmietaną, owocowe z cukrem.
• Desery: Kremy, torty, marmolady, wszystkie desery z cukrem, z duża ilością tłuszczu, pączki, faworki, chałwa, czekolada, lody, budynie na pełnym mleku, orzechy kokosowe, orzechy solone.
• Napoje: Napoje typu coca-cola, gazowane, słodzone cukrem, napoje alkoholowe, owocowe, lemoniada.
• Przyprawy: Cukier, miód, glukoza, fruktoza.

Krótko podsumowując powyższe informacje należy wspomnieć , że dieta jaką należy stosować w cukrzycy pokrywa się z zaleceniami zdrowego żywienia. Wymaga tylko większej dyscypliny, ponieważ konsekwencje jej nieprzestrzegania są poważniejsze niż w przypadku ludzi zdrowych. Trzeba zwracać uwagę na to aby głównym źródłem węglowodanów były : kasze gruboziarniste, płatki zbożowe, ciemne pieczywo, nieczyszczony ryż, fasola, groch, soczewica. Białka należy dostarczać wybierając: ryby morskie, chudy drób, cielęcinę, chude wędliny, mleko i przetwory mleczne odtłuszczone. Dieta powinna być niskotłuszczowa. Zalecane są tłuszcze pochodzenia roślinnego: oleje, oliwa z oliwek, margaryny miękkie. Bardzo wskazane są warzywa (szczególnie kapusta, brokuł, kalafior, cebula, czosnek, cykoria, pomidor, ogórek, sałata, szparagi, szpinak, rzodkiewka, natomiast kukurydza, ziemniaki, groszek konserwowy – w ograniczonych ilościach) i surówki (zwłaszcza z kiszonek) oraz owoce (szczególnie te z niskim indeksem glikemicznym ograniczonych ilościach). Należy ograniczać sól. Zaleca się picie napojów bez cukru, ewentualnie słodzonych słodzikami ( które pozostają bez wpływu na glikemię). Warto dbać również o to aby korzystać z produktów dobrej jakości i przede wszystkim świeżych, a także zwracać uwagę na stopień dojrzałości warzyw i owoców.