Szybkie tempo życia sprawia, że czasu na gotowanie mamy coraz mniej. Łatwiej jest też ugotować potrawę w większej ilości, by następnego dnia mieć gotowy obiad do odgrzania. Tradycyjny sposób podgrzewania w rondlu na kuchence wymaga ciągłego mieszania i pilnowania by potrawa się nie przypaliła, często także dodania porcji tłuszczu czy odrobiny wody, co niestety zmienia smak potrawy. Łatwiej wydaje się włożyć talerz z gotowym daniem do kuchenki mikrofalowej, by dosłownie w 2 minuty cieszyć się gotowym posiłkiem. Dodatkowo tak podgrzewana potrawa nie wymaga mieszania ze sobą składników ani używania większej ilości naczyń, np. osobno do mięsa i kaszy.
Producenci wychodząc na przeciw oczekiwaniom osób jedzących obiad w pracy, wprowadzili na rynek gotowe dania w specjalnych opakowaniach, przystosowane do bezpośredniego odgrzewania w mikrofalówce, jako alternatywa dla lunch boxów zabieranych z domu. Często takie potrawy mają dobre składy, tylko co z tymi falami mikrofalowymi? Czy jedzenie poddane takiej obróbce cieplnej jest zdrowe?
Promieniowanie mikrofalowe
Żeby, odpowiedzieć na pytanie o szkodliwości działania promieniowania mikrofalowego dowiedzmy się, na czym polega podgrzewanie jedzenia w kuchence mikrofalowej.
Ogrzewanie mikrofalowe polega na wytworzeniu ciepła na skutek drgań składników żywności o budowie polarnej, najczęściej cząsteczek wody w żywności, spowodowanych działaniem promieniowania elektromagnetycznego o częstotliwości fal w zakresie 0,3-300 GHz. Podobnie jak fale radiowe i światło widzialne, promieniowanie mikrofalowe są rodzajami promieniowania niejonizującego, przeciwnie do fal rentgenowskich, które mogą przyczyniać się do uszkodzenia komórek. Najczęściej w kuchenkach mikrofalowych wykorzystywanych w gospodarstwach domowych wykorzystuje się częstotliwość 2450 MHz.
Mikrofale wytwarzane są przez magnetron, następnie po przejściu przez przesłonę trafiają do komory roboczej, w której znajduje się żywność. By uniknąć nierównomiernego rozkładu energii, stosuje się obrotowy talerz. Żywność nie pochłania ciepła z otoczenia, lecz sama je generuje. Najlepiej sprawdzają się tu opakowania o kształcie okrągłym lub owalnym, bo w ten sposób unikamy charakterystycznego dla prostokątnych pojemników efektu brzegowego. Opakowania, które przepuszczają promieniowanie mikrofalowe to opakowania z tworzyw sztucznych, szkła i papieru. Dzięki nim energia jest pochłaniania i przekształcana w ciepło tylko w wyniku procesów zachodzących w jedzeniu. Najlepiej do podgrzania jedzenia w mikrofali sprawdzą się naczynia ceramiczne i szklane, papierowe natomiast tylko te specjalnego przeznaczenia, jak na przykład te od popcornu. Należy pamiętać, by nie używać pojemników metalowych czy styropianowych, ani nie używać folii aluminiowej, a wybierając plastikowe pojemniki, zwracać uwagę by nie zawierały szkodliwych związków BPA. Bisfenol A wpływa bowiem niekorzystnie na zdrowie człowieka, wywołując alergie, zaburza gospodarkę hormonalną, a także działa drażniąco na drogi oddechowe.
Dodatkowe zastosowanie mikrofalówek
Oprócz powszechnego podgrzewania żywności, kuchenki mikrofalowe mogą być wykorzystywane także do innych technik przygotowywania żywności i mogą przynieść dodatkowe korzyści, np.
Stosowanie mikrofalówek ma też swoje wady m.in:
w kuchence mikrofalowej nie można uzyskać kruchości i zbrązowienia produktu żywnościowego, co może zmniejszyć smakowitość jedzenia odgrzewanego w taki sposób,
zbyt szybkie ogrzewanie produktu może powodować jego pękanie,
brak możliwości podgrzewania winogron czy jajek w skorupkach, ze względu na możliwość wybuchu,
w przypadku przyrządzania surowego mięsa podgrzewanie w mikrofalówce nie zastąpi gotowania, gdyż nie ma możliwości uzyskania wystarczającej temperatury, która pozwoliłaby na zabicie drobnoustrojów czy pasożytów,
nie można podgrzewać mleka matki, gdyż promieniowanie mikrofalowe pozbawia je wielu substancji odżywczych, a także może powodować tworzenie się toksycznych dla nerek i układu nerwowego związków,
zbyt długie ogrzewanie napojów może prowadzić do oparzeń,
przed ogrzewaniem produktów z niską zawartości wody, np tortilli czy pieczywa, warto je wcześniej skropić odrobiną wody (związane jest to z działaniem kuchenek mikrofalowych i wibracjach cząsteczek wody w produktach spożywczych),
Wpływ mikrofal na bezpieczeństwo ludzi
Wpływ fal elektromagnetycznych na zdrowie można rozpatrywać na poziomie bezpośredniego oddziaływania na organizm oraz poprzez zmiany zachodzące w żywności podczas jej przygotowania do spożycia.
Promieniowanie mikrofalowe nie jest tym samym promieniowaniem, które wykorzystywane jest w aparatach rentgenowskich, fale mikrofalowe emitują jedynie ciepło, bez powstawania skutków ubocznych. Naukowcy zaznaczają jednak, że osoby obsługujące kuchenki mikrofalowe niskiej jakości mogą odczuwać bóle głowy czy zaburzenia snu, a najbardziej narażone są oczy człowieka. Wystarczy jednak odsunąć się 50 cm od sprzętu, by zminimalizować ryzyko związane z pojawieniem się niepożądanych skutków.
Kwestie bezpieczeństwa wynikają przede wszystkim z migracji substancji z opakowań do podgrzewanej żywności, ich wpływu na zmianę smaku i zapachu oraz potencjalne toksyczne działania (zwane migracją globalną). Z tego względu opakowania wykorzystywane do obróbki mikrofalowej żywności poddawane są określonym wymaganiom.
Nad bezpieczeństwem dotyczącym promieniowania mikrofalowego czuwa Amerykańska Agencja Żywności i Leków (FDA - Food and Drug Administration), która stwierdza, że korzystanie z kuchenek mikrofalowych spełniających wyznaczone standardy, jest bezpieczne dla zdrowia człowieka, pod warunkiem stosowania jej zgodnie z instrukcją obsługi. Okazuje się bowiem, że najwięcej zagrożeń i wypadków związanych z korzystaniem z tych urządzeń agd wynika z niestosowania się do poleceń producenta i są to najczęściej poparzenia przez gorące naczynia czy posiłki oraz obrażenia wynikające z nieprawidłowo działającego sprzętu lub uszkodzenia jego części, na przykład drzwiczek czy uszczelek.
By ocenić wpływ spożywania jedzenia z mikrofalówki, naukowcy przeprowadzili badania na myszach, które określiły, że taka żywność może wpływać negatywnie na funkcje wątroby, na podwyższenie cholesterolu całkowitego oraz frakcji LDL oraz obniżenie tzw. "dobrego cholesterolu" HDL (znaczące zmiany zaobserwowano po 9 tygodniach). Zaprzestanie stosowanie takiej obórki termicznej przez 4 tygodnie spowodowało jednak cofnięcie się negatywnych zmian wynikających ze stresu oksydacyjnego, co daje możliwość powrotu do zdrowia.
Wpływ mikrofal na składniki żywności
Wiemy, jaki szkodliwy wpływ może wywoływać spożywanie jedynie posiłków podgrzewanych w mikrofali, a co dzieje się w produktach żywnościowych, jak wpływa to na składniki mineralne? Czy w zależności od metody obróbki termicznej uzyskamy inną wartość odżywczą? Jak przy tradycyjnym gotowaniu czy gotowaniu na parze wypadnie jedzenie podgrzewane w mikrofalówce? Przeprowadzone analizy z wykorzystaniem różnych surowców roślinny wykazały, że ogrzewanie mikrofalowe nie powoduje większych strat składników odżywczych, często jest to także uzależnione od czasu ogrzewania. Warto zwrócić uwagę, że każda obróbka termiczna będzie wpływała na zawartość składników odżywczych, a w przypadku używania kuchenki mikrofalowej straty są porównywalne do gotowania na parze.
Podsumowując, sporadyczne korzystanie z kuchenki mikrofalowej nie powinno wywołać negatywnych skutków w naszym organizmie. Musimy jednak przestrzegać kilku zasad dotyczących właściwego korzystania ze sprzętu, używania odpowiednich pojemników, w których podgrzejemy jedzenie w mikrofalówce, używania specjalnego talerza, dzięki któremu ogrzewanie będzie równomierne i dotrze w głąb potrawy, a także nie korzystania z niej przy określonych produktach żywnościowych.
