W ostatnich latach zauważamy wzrost zapadalności na choroby autoimmunologiczne, szczególnie w krajach wysoko rozwiniętych. Co to są za choroby? Na czym polegają? Kto jest najbardziej narażony? Czy dietetyk może nam pomóc? Jak zmodyfikować dietę i czy zmiana nawyków wystarczy?
Choroby autoimmunologiczne to przewlekłe choroby zapalne spowodowane nieprawidłowo funkcjonującym układem odpornościowym. Układ immunologiczny grasiczozależny nie rozpoznaje własnych komórek czy tkanek, uznaje je za obce i rozpoczyna walkę o ich usunięcie. Tak powstaje zapalenie, które może dotyczyć każdej komórki, narządu czy całego układu w organizmie.
Na choroby autoimmunologiczne choruje już około 2-8% społeczeństwa, większość z nich to kobiety. Stwardnienie rozsiane, reumatoidalne zapalenie stawów czy miastenia dotyka w 60-75% kobiet, choroba Hashimoto, Gravesa-Basedowa, toczeń układowy, twardzina układowa w aż 80%, ale już cukrzyca czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego spotyka tak samo mężczyzn jak i kobiety. Skąd takie różnice? Winę przypisuje się żeńskim hormonom: estrogenom i progesteronowi.
Nieprawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego, a dokładniej zachwianie równowagi w obrębie flory jelitowej, podawane jest jako jedną z przyczyn rozwijania się chorób autoimmunologicznych. Następstwem nieszczelnego jelita jest przedostawanie się do krwiobiegu niestrawionych białek, bakterii i wirusów, które rozchodzą się po organizmie. Pojawienie się tak wielu antygenów przyczynia się do mobilizacji układu odpornościowego, który przeciążony traci orientację i rozpoznaje swoje tkanki jako wrogie.
Kolejnym czynnikiem zachorowalności są geny, jednak sama predyspozycja genetyczna do chorób autoimmunologicznych nie wystarczy. Istotny wpływa mają także czynniki środowiskowe, nieprawidłowe odżywianie, stres, narażenie na dym tytoniowy, związki winylu, rozpuszczalniki organiczne, leki. Wpływają one na monitorowanie i ekspresję genów, inaczej mówiąc mogą wpłynąć na ujawnienie się określonego genu.
Ze względu na lokalizację procesu chorobowego wyróżniamy choroby autoimmunologiczne dotykające konkretne organy lub choroby układowe.
Do chorób autoimmunizacyjnych narządowo swoistych należą między innymi:
Choroby układowe to między innymi:
W zależności od tego, jaki organ jest atakowany ze strony przeciwciał wysyłanych przez układ odpornościowy, tak rożne dolegliwości dotykają pacjenta. Na przykład ze strony stawów pojawiają się ból, obrzęk, zniekształcenie, w chorobie jelit - zapalenie śluzówki, owrzodzenia, krwawienia czy biegunki, skóra reaguje liszajem, pokrzywką lub blaszką łuszczycową.
Leczenie przy tego typu chorobach obejmuje stosowanie farmakoterapii wraz z leczeniem niefarmakologicznym, czyli stosowaniem odpowiedniej diety. Najczęstszymi lekami stosowanymi w leczeniu schorzeń o podłożu autoimmunologicznym są steroidy lub niesteroidowe leki przeciwzapalne. Wpływają one jednak na łagodzenie objawów i zmniejszenie bólu, wyleczenie nie jest możliwe.
Podstawą postępowania w przypadku chorób autoimmunologicznych wydaje się być przywrócenie prawidłowej mikroflory jelitowej w jelitach pacjenta, wprowadzenie indywidualnej diety, odpowiednie nawodnienie organizmu i ruch oraz uzupełnienie niedoborów witamin i pierwiastków. Istotne znaczenie mają tu między innymi witamina D, foliany, cynk, selen, żelazo, potas, fosfor.
Należy pamiętać, że nie ma jednej skutecznej diety dla wszystkich osób z chorobami autoimmunologicznymi. Istotne jest dobranie indywidualnej diety, gdyż każdy organizm inaczej reaguje. Należy sprawdzić co wywołuje stan zapalny, spersonalizować dietę, wykluczyć nadwrażliwość pokarmową. Warto udać się do dietetyka, jego wiedza i doświadczenie z pewnością pomogą obrać właściwy sposób działania, a porady odnośnie tego, co jeść i jak komponować posiłki poprawią samopoczucie i pozwolą pozbyć się dolegliwości. Wykluczanie określonych produktów z diety na własną rękę może przyczynić się do niedoborów składników odżywczych, a problem wciąż nie zostanie rozwiązany.
Coraz bardziej popularną dietą w terapii choroby autoimmunologicznej staje się stosowanie protokołu autoimmunologicznego, czyli AIP. Polega na połączeniu antyzapalnego jadłospisu ze zbalansowanym trybem życia. Dieta ta ma na celu przyczynić się do złagodzenia objawów choroby, odżywić organizm oraz wyeliminować czynniki prozapalne, które pogarszałyby stan jelit, główne źródło naszej odporności. Protokół skupia się więc na uszczelnieniu i odbudowie stanu jelit, a także wygaszeniu stanu zapalnego.
AIS wyklucza spożywanie następujących produktów:
Produkty zalecane przez AIS:
Zalecenia protokołu obejmują także wykonanie testów na nietolerancje pokarmowe, by wykluczyć potencjalny szkodliwy składnik diety, mimo tego, iż może znajdować się on w grupie produktów zalecanych.
Jednym z wytycznych protokołu autoimmunologicznego jest stosowanie odpowiedniej suplementacji. Jej rodzaj zależy od wyników badań i zaleceń lekarza lub dietetyka. Podobnie jak dieta, powinna być dobierana indywidualnie. Najczęściej stosowane w chorobach autoimmunologicznych są między innymi, kwasy tłuszczowe EPA i DHA, witamina D3, K2, z grupy B, cynk, selen i oczywiście probiotyki, które wpłyną na wzmocnienie bariery jelitowej.
Dieta w chorobach autoimmunizacyjnych wedle protokołu uwzględnia następujące zasady:
Czas stosowania AIS uwarunkowany jest stanem zdrowia i stopniem zaawansowania choroby. Może trwać od miesiąca nawet do pół roku. Po tym czasie wprowadzane są stopniowo wykluczone produkty z jednoczesną obserwacją reakcji organizmu. Jeśli nie pojawiają się takie objawy jak: wzdęcia, zaparcia, biegunki, problemy ze snem, spadek nastroju, czy nawrót swoistych dolegliwości dla danej jednostki chorobowej, produkty włączane są na stałe do diety. W przypadku wystąpienia niepokojących objawów, na jakiś czas produkt w dalszym ciągu wykluczany jest z diety.
Wpływ odpowiedniej diety ma istotne znaczenie, nie wolno jednak zapominać o odpowiedniej dawce snu, zminimalizowaniu stresu oraz wdrożeniu aktywności fizycznej.
