O właściwym sposobie odżywiania mówi się już od najmłodszych lat, a właściwie od pierwszych chwil życia. To, jaki model żywienia prezentujemy oddziałuje na nasze samopoczucie i zdrowie. Publikacje dotyczącego racjonalnego odżywiania są powszechnie dostępne, by każdy miał dostęp do wskazówek, jak i co jeść, by przez długi czas cieszyć się dobrym samopoczuciem. Dążymy do tego by nasza masa ciała mieściła się w zakresie normy, który określa wskaźnik masy ciała BMI. Kiedy wynik mieści się w granicach 18,5 do 24,9 kg/m2 mówimy o prawidłowej masie ciała, mniejsza wartość wskazuje na niedowagę, większa - nadwagę lub otyłość.
Zaburzenia odżywiania to zaburzenia nawyków żywieniowych lub zaburzonej kontroli masy ciała. Te, które nie wynikają z zaburzeń psychicznych są powszechnie znane, jest to nadmierna masa ciała wynikająca z dodatniego bilansu energetycznego, prowadząca do nadwagi i otyłości. Nieprawidłowa podaż wartości odżywczych, do której prowadzą zaburzenia odżywiania, a w konsekwencji nieprawidłowa masa ciała, prowadzi do nieprawidłowego funkcjonowania organizmu. Zaburzenia żywieniowe powiązane z zaburzeniami psychicznymi to stany behawioralne, które charakteryzują się poważnymi i permanentnymi zaburzeniami zachowań związanymi z pożywieniem oraz niepokojącymi emocjami i myślami. Do takich zaburzeń należą: anoreksja, bulimia, ortoreksja i bigoreksja. Inne zaburzenia obejmują między innymi zespół przeżuwania czy zaburzenie polegające na unikaniu lub ograniczaniu określonych pokarmów.
Najbardziej znanym rodzajem zaburzenia odżywiania jest anoreksja nerwowa, tzw. jadłowstręt psychiczny. Najczęściej zaburzenie to pojawia się w okresie dojrzewania i we wczesnej młodości, choć choroba ta może pojawić się w każdym wieku, nawet u osób starszych. Częściej jednak dotyka kobiet niż mężczyzn. Pacjenci z tą przypadłością, mimo niskiej masy ciała za wszelką cenę chcą uniknąć przytycia, nie zwracając uwagi na stan zdrowia, gdyż mają zniekształcone postrzeganie własnego ciała. Niestety przyczyny zaburzeń odżywiania nie są poznane. Do czynników zwiększających prawdopodobieństwo zachorowania na anoreksję zalicza się czynniki biologiczne oraz czynniki psychologiczne. Do biologicznych zaliczamy zaburzenia endokrynologiczne oraz zaburzenia w metabolizmie neuroprzekaźników (serotoniny czy noradrenaliny). Do psychologicznych należą cechy osobowościowe (np. perfekcjonizm), niskie poczucie własnej wartości czy wysoki poziom lęku. Często towarzyszą temu nieprawidłowości w rodzinie, takie jak nadopiekuńczość czy angażowanie dzieci w problemy rodziców. W pierwszym etapie choroba jest trudna do zdiagnozowania, szczególnie jeśli pojawia się w okresie dojrzewania, gdyż wtedy często pojawia się niezadowolenie z własnego wyglądu. W późniejszym etapie następuje zmniejszanie porcji posiłków, wyrzuty sumienia w związku ze spożywaniem normalnej ilości jedzenia, aż do izolowania się i ubierania obszernych ubrań w celu ukrycia swojej sylwetki.
Jakie zatem są objawy zaburzeń odżywiania w przypadku anoreksji?
Konsekwencje anoreksji to między innymi:
Leczenie anoreksji wiąże się z psychoterapią chorego i członków jego rodziny w połączeniu z leczeniem żywieniowym. W zależności od ubytku masy ciała względem prawidłowej masy ciała prowadzone jest leczenie ambulatoryjne lub hospitalizacja. Czasem wyleczenie można osiągnąć dopiero po kilku latach, czasem choroba powraca.
Odmianą anoreksji jest pregoreksja, która dotyka kobiety w ciąży. Czynnikiem wywołującym jest ciąża, może skutkować przedwczesnym porodem, niską masą urodzeniową noworodka, problemy z oddychaniem, opóźniony rozwój, a także nieprawidłowości w procesach fizycznych, poznawczych i zmysłowych dziecka.
Kolejnym rodzajem zaburzeń odżywiania jest bulimia, czyli żarłoczność psychiczna. Charakteryzuje się kompulsywnym objadaniem na przemian z zachowaniami kompensacyjnymi wywołanymi poczuciem winy, czyli prowokowaniem wymiotów, zażywaniem leków odwadniających i przeczyszczających, rygorystyczną dietą czy ćwiczeniami fizycznymi. Dzieli się ją na typ przeczyszczający, kiedy po okresie objadania się następuje okres wymuszania wymiotów lub przyjmowanie leków przeczyszczających i typ nieprzeczyszczający, kiedy po okresie obżarstwa następuje okres głodówki, stosowanie restrykcyjnej diety czy intensywnej aktywności fizycznej. Najwięcej ten rodzaj zaburzenia odżywiania notuje się wśród kobiet w wieku 18-24 lat.
Na bulimię składają się:
Podobnie jak w przypadku anoreksji chorzy mają zaburzone postrzeganie własnego ciała. Widzą siebie jako osoby otyłe, mimo że często ich waga mieści się w normie.
Częstymi skutkami bulimii są:
Podobnie jak w przypadku jadłowstrętu psychicznego, tak w przypadku kompulsywnego objadania, leczenie powinno odbywać się wielokierunkowo. Najczęściej stosowana jest terapia poznawczo-behawioralna, która obejmuje zmianę nawyków żywieniowych, zmianę podejścia do jedzenia, wagi oraz postrzegania własnego ciała.
Kolejnym rodzajem zaburzeń odżywiania jest bigoreksja, czyli dysmorfia mięśniowa. Pierwsze wzmianki o tej chorobie pojawiły się w 1993 roku, podobnie jak anoreksja i bulimia ma podłoże psychiczne. Bigoreksja polega na odczuciu braku estetyki własnego ciała ze względu na zbyt niską zawartość masy mięśniowej, dotyka około 10 % mężczyzn wyczynowo uprawiających kulturystykę. Często dotyka osoby, które pod koniec okresu dojrzewania były wątłe, miały zaburzone relacje z bliskimi czy rówieśnikami. Takie osoby mimo wykonywania ćwiczeń fizycznych i realnego przyrostu masy mięśniowej, nie zauważają zmian w swoim ciele. Walce o kształtowanie sylwetki podporządkowują całe swoje życie.
Cechy chorych na bigoreksję to między innymi:
Inne rodzaje zaburzeń odżywiania:
Zaburzenia odżywiania mogą być trudne do samodzielnego opanowania, dlatego jeśli ktoś z Twoich bliskich wykazuje niepokojące objawy, spróbuj przekonać go do konsultacji z lekarzem.
